કપાસમાં ગુલાબી ઈયળ (pink bollworm) નિયંત્રણ: અસરકારક દવા અને ખેતી ઉપાયો 2025

ગુલાબી ઈયળ ઓળખવાના લક્ષણો

• ઈયળ કપાસના બોળ (boll) ની અંદર ઘૂસી જાય છે.
• બોળ અપૂર્ણપણે વિકસિત રહે છે અને બીજ સૂકા પડી જાય છે.
• કપાસની તંતુ (lint) નરમાઈ ગુમાવે છે.
• બોળ વહેલા ફાટી જાય છે પરંતુ અંદરનો કપાસ ગંદો કે કાળો દેખાય છે.
• પાકની આવકમાં 20–50% સુધી ઘટાડો થઈ શકે છે.

કપાસમાં ગુલાબી ઈયળ નુકસાનનું સ્તર

પ્રારંભિક તબક્કે જો નિયંત્રણ ન કરાય તો 1 એકરથી 3–4 ક્વિન્ટલ સુધી ઉપજ ઘટી શકે છે. કપડાં ઉદ્યોગ માટે જરૂરી ગુણવત્તાવાળી ફાઇબર ન મળવાથી બજાર ભાવ ઘટે છે. પાકને આખરે સુકાવી દેવાની ક્ષમતા હોવાથી ખેડૂતોને સીધી આર્થિક હાનિ થાય છે.

ગુલાબી ઈયળ નિયંત્રણ માટે રસાયણિક દવા

1. બીજ ઉપચાર (Seed Treatment)

• ઇમિડાક્લોપ્રિડ 70 WS – 5 ગ્રામ/કિલો બીજ
• થાયમેથોક્સામ 30 FS – 10 મી.લી./કિલો બીજ

2. કપાસમાં ઈયળ માટે પાક દરમિયાન છંટકાવ

• એમામેક્ટિન બેન્ઝોએટ 5% SG – 4 ગ્રામ/15 લિટર પાણી
• સ્પિનોસાડ 45% SC – 3 મી.લી./15 લિટર પાણી
• ક્લોરાન્ટ્રાનિલીપ્રોલ 18.5% SC – 3 મી.લી./15 લિટર પાણી
• ક્વિનાલફોસ 25% EC – 20 મી.લી./15 લિટર પાણી

ટિપ: દવાઓનો ઉપયોગ ફેરબદલ (rotation) કરીને કરવો જેથી જીવાતમાં પ્રતિરોધક શક્તિ (resistance) ન આવે.

• અમારા વોટસ અપ ગ્રુપમાં જોડાવા માટે અહી ક્લીક કરો
• A guide – of chelated micronutrients fertilizer in gujarati
• Best yojana ખાતેદાર ખેડૂત અકસ્માત વીમા યોજના:ખેડૂતો માટે રક્ષાકવચ
• How to Jivamrut Preparation,Benefits And Uses in Gujrati
• ખેતીને લગતી માહિતી માટે ખેતીવાડી ગ્રુપ માં જોઈન થવા માટે અહી ક્લિક કરો

ગુલાબી ઈયળ નિયંત્રણ માટે ઓર્ગેનિક ઉપાય

• નીમ તેલ (Neem Oil 1500 ppm) – 50 મી.લી./15 લિટર પાણી
• બેવેરિયા બેસિયાના (Biopesticide) નો છંટકાવ
• ખેતરમાં ફેરોમોન ટ્રેપ્સ (Pheromone Traps) લગાવવાથી પુખ્ત પતંગિયાઓની સંખ્યા ઘટે છે.
• પાકના અવશેષોને જલાવી દેવા અથવા ઊંડે દફનાવી દેવા.

ગુલાબી ઈયળ નિયંત્રણ માટે ખેતી વ્યવસ્થાપન

• સારી Bt કપાસની જાતો નો ઉપયોગ કરવો.
• પાક પછીના અવશેષોને તાત્કાલિક નાશ કરવો.
• વાવેતર એકસરખા સમયમાં કરવું, વિખેરા વાવેતરથી બચવું.
• પાકનું નિયમિત નિરીક્ષણ કરવું અને શરૂઆતમાં જ ઈયળની અસર જણાય તો નિયંત્રણ કરવું.
• ખેતરમાં પ્રકાશ ફાંસ (Light Trap) લગાવવાથી ઈયળની સંખ્યા ઘટે છે.

• A guide – of chelated micronutrients fertilizer in gujarati

કપાસની ખેતીમાં જીવાત નિયંત્રણ માટે ખેડૂત મિત્રો માટે સલાહ

• પાકના શરૂઆતના તબક્કેથી જ નિરીક્ષણ ચાલુ કરવું.
• રસાયણિક દવા અને ઓર્ગેનિક ઉપાયોનું સંયોજન કરવું.
• પાક કાપણી પછી પાકના અવશેષોને સચવવા નહિ – ઈયળનો પ્રસાર વધે છે.
• પાકના મધ્ય અને અંતિમ તબક્કે દવાના છંટકાવ સાથે ફેરોમોન ટ્રેપ્સ નો ઉપયોગ ખાસ અસરકારક રહે છે.

નિષ્કર્ષ

કપાસમાં ગુલાબી ઈયળ એક ગંભીર જીવાત છે, જે પાકના બોળને અંદરથી નાશ કરીને ઉપજ અને ગુણવત્તા બંનેમાં ઘટાડો કરે છે. પરંતુ યોગ્ય દવા, ઓર્ગેનિક ઉપાયો અને ખેતી વ્યવસ્થાપન અપનાવવાથી આ જીવાત પર અસરકારક નિયંત્રણ મેળવી શકાય છે. ખેડૂતોને સલાહ છે કે તેઓ ગુલાબી ઈયળનું પ્રારંભિક તબક્કે જ નિયંત્રણ કરે અને પાકને બચાવે.